KAYGI (ANKSİYETE) BOZUKLUKLARI

Kaygı; endişe, tasa, vesvese kelimeleriyle de ifade eden, sağlık alanında anksiyete olarak adlandırılan ve kişiye sıkıntı veren bir ruh halidir.

Kişi tehlike ve/veya tehdit altındayken kaygı, beynimizin alarm durumuna geçmesine ve vücudun adrenalin salgılamasına neden olur. Adrenalinin salgılanmasıyla kişi kendini koruyabilecek tepkileri verebilir. Bu nedenle sıfır kaygı, sağlıklı bir kaygı düzeyi değildir. Bununla birlikte, aşırı kaygı da kişide sıkıntıya neden olur.

Kaygıya bağılı olarak ortaya çıkan bozukluklardan bazıları; toplumsal kaygı bozukluğu (sosyal fobi), panik bozukluğu, agorafobi, yaygın kaygı bozukluğu ve özgül (basit) fobidir.

TOPLUMSAL KAYGI BOZUKLUĞU (SOSYAL FOBİ)

• Kişi, başkaları tarafından değerlendirilebileceği toplumsal alanlarda belirgin bir kaygı veya korku yaşar.
• Tanımadığı biriyle konuşmak, sunum yapmak gibi bir performans sergilemek, toplum içinde yemek yemek örnek olarak verilebilir.
• Kişinin bu toplumsal durumlara girmesi neredeyse her zaman korkuya ya da kaygıya neden olur.
• Kişi bu toplumsal durumlardan kaçınır ya da bu durumlara yoğun kaygıyla katlanır.
• Bu durumlara bağlı korku, kaygı ya da kaçınma en az altı ay sürer.
• Bu durumlara bağlı korku, kaygı ya da kaçınma kişinin işlevsellik* düzeyinde belirgin bir düşmeye neden olur.

*İşlevsellik, kişinin günlük, rutin işlerini, toplumsal ve işle ilgili yapması gerekenleri yapamaz duruma gelmesidir.

PANİK BOZUKLUĞU

• Kişi tekrarlayan panik ataklar yaşar.
• Ataklardan en az birinden sonra tekrar panik atağı olacağına dair sürekli kaygı duyar.
• Panik atağı yaşayabileceğini düşündüğü yerlerden kaçınır.

Panik atak, dakikalar içinde doruğa ulaşan ve kişinin, aşağıdaki belirtilerden en az dördünü yaşadığı, kişiye birden yoğun korku ve iç sıkıntısı veren durumdur. Panik atak belirtileri;

• Kalbin alışılmadık şekilde atması, çarpıntı
• Terleme
• Titreme
• Nefes darlığı, boğuluyormuş gibi olma
• Göğüste sıkışma
• Karın ağrısı ya da bulantı
• Baş dönmesi, bayılacakmış gibi olma
• Ateş basması ya da üşüme, ürperme
• Karıncalanma
• Gerçeklikten uzaklaşma hissi
• Kontrolü kaybetme korkusu
• Ölüm korkusu.

! Panik atak tek başına ruhsal bir bozukluk değildir. Diğer ruhsal bozukluklarla birlikte de ortaya çıkabilir.

AGORAFOBİ

• Kişi;
  • Toplu taşıma araçlarını kullanmaktan,
  • Açık yerlerde bulunmaktan,
  • Kapalı yerlerde bulunmaktan,
  • Kalabalık yerlerden,
  • Tek başına evin dışında bulunmaktan,

Bu durumların en az ikisiyle ilgili olarak belirgin bir korku ya da kaygı duyar.

• Kişi, yardım almanın mümkün olamayacağını düşündüğü yerlere gitmekten kaçınır ve bu gibi durumlardan korkar.
• Kişi bu durumlarda yanında birine gereksinim duyar ya da bu durumlara yoğun bir kaygı ve korku ile katlanır.
• Bu durumlara bağlı korku, kaygı ya da kaçınma en az altı ay sürer.
• Bu durumlara bağlı korku, kaygı ya da kaçınma kişinin işlevsellik düzeyinde belirgin bir düşmeye neden olur.

YAYGIN KAYGI BOZUKLUĞU

• Kişi, en az altı aylık sürenin hemen her gününde aşırı bir kaygı ve kuruntu duyar.
• Kişi, kaygılarını ve kuruntularını kontrol etmekte güçlük çeker.
• Bu kaygı ve kuruntuya aşağıdaki belirtilerden en az üçü eşlik eder;
• Huzursuzluk, gerginlik ya da sürekli tetikte olma hali,
• Kolay yorulma,
• Odaklanmakta güçlük,
• Kolay sinirlenme,
• Kaslarda gerginlik,
• Uykuya dalmakta zorluk çekme ya da dinlendirici olmayan uyku uyuma.

! Kişinin kaygısı, kuruntusu ya da bedensel belirtileri kişinin işlevsellik düzeyinde belirgin bir düşmeye neden olur.

ÖZGÜL (BASİT) FOBİ

• Kişi, belli bir nesne veya durumla ilgili belirgin bir korku ya da kaygı duyar.
• Bu nesne ya da durum, kişide neredeyse her zaman korku ve kaygıya neden olur.
• Kişi bu nesne ve durumlardan kaçınır ya da bu nesne ve durumlara yoğun bir kaygı ve korku ile katlanır.
• Kişinin yaşadığı korku veya kaygı, bu nesne veya durumun yarattığı gerçek tehlikeyle uyumlu değildir.
• Bu durumlara bağlı korku, kaygı ya da kaçınma en az altı ay sürer.
• Kişinin korkusu, kaygısı ya da kaçınmaları kişinin işlevsellik düzeyinde belirgin bir düşmeye neden olur.

! Fobi alanları;

• Hayvan (böcekler, köpek, kedi vb.)
• Doğal çevre (yükseklik, yıldırım, su vb.)
• Kan-iğne-yaralanma
• Durumsal (uçak, asansör, kapalı alanlar vb.)
• Diğer (yutkunma, yüksek ses vb.)

KAYGI BOZUKLUKLARININ TEDAVİ EDİLEBİLİRLİĞİ

Kaygı bozuklukları tedavi edilebilir bozukluklardır.

Kaygı bozukluklarının tedavisinde psikoterapi ve ilaç tedavisi kullanılmaktadır. Tedavide bazen sadece psikoterapi yeterli olurken, bazen de ilaç ile birlikte yürütülen psikoterapi daha etkili sonuçlar sağlamaktadır. Bazı durumlarda ise psikoterapi uygulanabilmesi, kişinin belirli bir süre ilaç tedavisi görmesinin ardından mümkün olabilmektedir.

! Hangi tedavi şeklinin daha etkili olduğu kişiden kişiye farklılık göstermektedir.

! Tüm bu belirtiler, hastalığın kapsamlı bir tanımı değildir. Büyüdüğünüz çevre, doğduğunuz andan itibaren öğrendiğiniz her bilgi, inançlarınız, düşünceleriniz, biyolojiniz ya da genetiğiniz, hâlihazırda yaşadığınız ve ilişki kurduğunuz çevreniz de en az belirtiler kadar önemlidir.

HER BİREY EŞSİZDİR dolayısıyla HER BİREY KENDİNE ÖZGÜ DEĞERLENDİRİLMELİDİR!

Sizin için en faydalı tedavi şekli, ancak detaylı bir ilk görüşmenin ardından belirlenebilir. Bu nedenle uygun tedavi şeklini bir uzmanla birlikte belirlemeniz daha doğru olacaktır.

Uzman Psikolog Sinem Taşyaran ©2016