Yaz mevsiminin de gelmesiyle birlikte kilo ile ilgili kaygılar artmaya başladı. Diyet programları, spor yapma planları, ince görünme telaşı… Buna bir de medyada çıkan haberler, çevremizden edindiğimiz bilgiler, yapılan araştırmalar ve gün geçtikçe artan sağlık sıkıntıları da eklenince, sağlıklı beslenmenin önemini daha çok düşünür olduk. Bu ve daha birçok nedenle çoğumuz ‘sağlıklı’ olabilmek için ‘sağlıklı beslenmeye’ özen gösteriyoruz. Peki, bunu yaparken gerçekte ne kadar ‘sağlıklı’ oluyoruz?Mevcut durum göz önünde bulundurularak bundan yaklaşık 20 yıl önce yeni bir terim ortaya çıktı: Ortoreksiya Nervoza. Yani, Sağlıklı Beslenme Takıntısı.
Henüz Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM)’na girmemiş olsa da, Sağlıklı Beslenme Takıntısı bir yeme bozukluğu olarak nitelendiriliyor. Bu bozuklukta kilo verme isteğinden ziyade ‘saf/organik ve sağlıklı beslenmek’ ön plana çıkıyor.
Ortorektik (yani Sağlıklı Beslenme Takıntısı) olan kişiler, alışverişlerinde oldukça seçici davranıyor ve yemeklerini sadece kendileri hazırladığında tüketebilir hale gelebiliyorlar. Pişirilme yöntemi, pişirilirken kullanılan materyaller, seçilen besinlerin organiklik değeri, hatta bazen renkleri bile önemli hale geliyor. Bu da yemek seçimiyle ilgili aşırı zaman kaybına, besin çeşitliliğinin kısıtlanmasına, tek tip besin tüketimine, kişide enerji ve besin değeri alımının eksikliğine ve hatta sosyal ilişkilerde bozulmalara neden olabiliyor.
Sağlıklı beslenmek her zaman ‘bozukluk’ ya da ‘takıntı‘ olarak nitelendirilmiyor elbette. Fakat Ortoreksiya Nervoza’nın da masum bir şekilde başladığını ve ardından içinden çıkılamaz hale gelinebileceğini de unutmamak gerekiyor.
Sağlıklı Beslenmek ne zaman ‘bozukluk’ olur?
- Besin seçimlerinde aşırı zaman kaybı
- Besinlerin pişirilme yöntemiyle ilgili aşırı seçicilik
- Besinler pişirilirken kullanılan materyallerle ilgili aşırı seçicilik
- Kendi pişirmediği yemekleri tüketememe
- Sağlıklı beslenme ile ilgili aşırı meşguliyet
- Tüketilen besinlerin değerlerinin aşırı kontrol edilmesi
- Kısıtlı beslenme tüketimi (sadece sebzeleri tüketmek, sadece yeşil besinleri tüketmek, vb.)
- Sağlıklı beslenme tutumunun sosyal ilişkilerde bozulmalara yol açması
- Sağlıklı beslenme tutumunun işlevsellikte (günlük hayatı sürdürmede) bozulmalara yol açması
Bu maddelerden sadece birine sahip olduğunuz, sizde Sağlıklı Beslenme Takıntısı olduğunu göstermez. Fakat bu durum yine de size veya birlikte yaşadığınız insanlara sıkıntı veriyorsa, bir uzmana danışmanız faydalı olabilir.
Uzman Psikolog Sinem Taşyaran
Haziran 2018
(Fotoğraflar alıntıdır.)